قربانی‌گری

هیچ چیزی در زندگی ترسناک نیست، فقط باید آن را فهمید و درک کرد. (ماری کوری)

یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین بازی‌های فرهنگ رفتاری ما قربانی‌گری یا قربانی دانستن و گریز از مسئولیت‌پذیری در برابر وضعیت خود است. این گرایش در تمام سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی و حتی در سطح ملی به خوبی دیده می‌شود. اگر خوب بنگریم همه افراد پیرامون ما، شاکی و ناراحت بوده و دیگران را سرزنش می‌کنند. معلم، شاگردان و سیستم مدرسه را سرزنش می‌کند. دانش آموزان، والدین، مدرسه و سیستم آموزشی را، والدین فرزندان و سیستم را، مسئولین سیستم و دانش آموزان، والدین ومعلمان را سرزنش می‌کنند. پزشکان سیستم سلامت درمان و بیماران را، بیماران، پزشکان و سیستم سلامت و درمان را شماتت می‌کنند. رانندگان تاکسی، مسافران و مسافران رانندگان و مسئولین تاکسی‌رانی و در تمام بخش‌های اجتماع می‌توان این الگو را به روشنی دید. اما در روانشناسی بازی قربانی و یا سبک زندگی مبتنی بر سرزنش‌گری و گریز از مسئولیت‌پذیری نوعی سبک زندگی و رفتار کلی است که افراد آن را انتخاب کرده و با آن زندگی می‌کنند.

بستر اصلی مسئولیت‌پذیری و مسئولیت‌گریزی، طرز فکر یا شیوه نگرش و باورهای افراد نسبت به خود، دیگران و وقایع و رخدادهای محیط اطراف است. افراد مسئولیت‌گریز، که در بیشتر مواقع خود را قربانی شرایط و افراد دیگر می‌دانند، غالباً طرز فکر و نگرشی منفعل نسبت به خود، توانمندی‌ها و میزان قدرت و نفوذ عوامل بیرونی دارند. آن‌ها در بیانات آشکار و پنهان و حتی در گفتارهای درونی خود باور دارند که: من مسئول انتخاب‌ها و تصمیمات خود نیستم. من مسئول میزان مراقبت و یا عدم مراقبت لازم از بدنم نیستم. من مسئول رابطه‌ای نیستم که انتخاب کرده‌ام. من مسئول بی معنایی زندگی و یا بی هدفی خود نیستم.

قربانی‌گری یکی از ناخوشی‌ها و بیماری‌های فراگیر بشریت است. این پدیده در همه جا و همه زمان‌ها به فراوانی دیده می‌شود. مردم همواره در پی کسی هستند تا او را سرزنش کنند. همیشه دنبال مقصر بیرونی هستند. حالا می‌خواهد این مقصر والدین، مدرسه، شرایط زندگی، ژن و طبیعت باشد.

برگرفته از کتاب انسان و انتخاب دشوار
مسئولیت پذیری یا مسئولیت گریزی
نوشته دکتر علی صاحبی